• Data: 2024-04-25 • Autor: Anna Sufin
Po moim zmarłym ojcu notariusz sporządził akt poświadczenia dziedziczenia, wedle którego spadek po nim przypadł w równych częściach żonie zmarłego i synom (jestem jednym z nich). Już jednak po sporządzeniu aktu zupełnie przypadkowo odnalazłem testament taty, w którym cały spadek zapisał tylko swojej żonie – czyli naszej mamie. Ze względu na szacunek dla woli ojca chcielibyśmy przeprowadzić postępowanie sądowe w kwestii zmiany aktu poświadczenia dziedziczenia i ustalenia dziedziczenia z testamentu. Jak należy to zrobić? Czy wniosek powinniśmy złożyć wspólnie, czy powinna to zrobić tylko mama? Jakie pełnomocnictwo musiałbym mieć, żeby wniosek złożyć w imieniu mamy i reprezentować ją przed sądem? Mama jest straszą osobą, która prawie nie chodzi. Jakie opłaty wiążą się z wnioskiem?
Zgodnie z art. 679 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.):
„Art. 679. § 1. Dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność.
§ 2. Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany.
§ 3. W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.
§ 4. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio do zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia oraz do stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.”
Żeby zatem zainicjować postępowanie spadkowe, powinni Państwo złożyć „wniosek o ogłoszenie testamentu oraz zmianę aktu poświadczenia dziedziczenia (nabycie na podstawie testamentu własnoręcznego w miejsce spadkobrania ustawowego)”.
Wniosek taki – jak stanowi wyżej przytoczony przepis – może złożyć „każdy zainteresowany”. Spadkobiercy albo potencjalni spadkobiercy ustawowi są zainteresowanymi, bo postępowanie dotyczy ich praw i obowiązków (por. art. 510 K.p.c.). Może go złożyć zatem Pan samodzielnie – we własnym imieniu, może go złożyć samodzielnie mama, mogą go Państwo złożyć razem.
Podaje Pan, że mama nie będzie mogła działać samodzielnie w postępowaniu z racji swojego wieku. Ponieważ zstępny może być pełnomocnikiem, będzie Pan mógł być pełnomocnikiem procesowym mamy (por. art. 87 § 1 K.p.c.). Jednak pełnomocnik procesowy nie może składać oświadczeń nieprocesowych, tj. tzw. materialnych – tu: o przyjęciu spadku z testamentu, o ile o testamencie dowiedzieli się Państwo (mama) mniej niż 6 miesięcy temu. Mogliby Państwo wtedy w pełnomocnictwie wpisać, że mama udziela Panu pełnomocnictwa do występowania w swoim imieniu w sprawie wniosku o … po …, a także do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z testamentu po (…). Takie pełnomocnictwo musiałoby jednak mieć podpis urzędowo poświadczony. Zgodnie z art. 1018 K.c.:
„Art. 1018. § 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne.
§ 2. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.
§ 3. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.”
Pełnomocnictwo procesowe może być sporządzone w zwykłej formie pisemnej, powinien je Pan załączyć do wniosku, a przy podaniu wnioskodawcy (uczestnika) wpisać, że jest to mama, reprezentowana przez Pana.
„Wniosek o wszczęcie przedmiotowego postępowania powinien odpowiadać ogólnym wymogom określonym w art. 511, a także zawierać dokładne określenie prawomocnego postanowienia mającego ulec zmianie oraz przytoczenie okoliczności oraz środków dowodowych uzasadniających twierdzenie o niezgodności takiego postanowienia z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym. W przypadku gdy wnioskodawcą jest uczestnik postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, niezbędne jest również powołanie okoliczności uzasadniających zachowanie terminu do złożenia wniosku oraz niemożności wcześniejszego powołania podstaw uzasadniających zmianę postanowienia (por. postanowienie SN z dnia 12 stycznia 1993 r., I CRN 208/92, LEX nr 146210; postanowienie SN z dnia 21 grudnia 2011 r., IV CSK 199/11, LEX nr 1131131). Nie jest konieczne natomiast ścisłe określenie żądania, gdyż w tym zakresie sąd nie jest związany treścią wniosku i ma obowiązek orzec zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.” (A. Jakubecki, Komentarz do art. 679 K.p.c., Lex).
„W sprawie o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku pobiera się opłatę stałą, przewidzianą dla spraw o stwierdzenie nabycia spadku (por. postanowienie SN z dnia 5 maja 2000 r., III CZ 51/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 204).” (j. w.).
We wniosku powinien Pan zatem – obok wskazania daty i miejsca śmierci ojca, załączenia skróconego odpisu aktu zgonu, wskazać, że dochował Pan rocznego terminu od odnalezienia testamentu i wskazać na to dowody (np. zeznania świadków). Powinien Pan przedłożyć akt poświadczenia dziedziczenia po ojcu, a także odpis skrócony aktu małżeństwa rodziców. Oczywiście powinien Pan także załączyć testament. Musi Pan wskazać także spadkobierców ustawowych (Pana i brata), przedłożyć skrócone odpisy aktu urodzenia (choć tego sąd może tu nie wymagać – te kwestie ustalał notariusz). Wniosek należy opłacić kwotą 50 zł. Gdyby nie minęło pół roku od odnalezienia testamentu (dowiedzenia się mamy o testamencie) – dodatkowo 50 zł za złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku.
Przypadek pani Anny
Po śmierci jej męża, akt poświadczenia dziedziczenia został wydany na rzecz niej i jej dwóch dorosłych dzieci. Kilka miesięcy później, podczas remontu domu, w starym biurku znalazła testament, w którym jej mąż zostawiał cały majątek tylko jej. Z pomocą prawnika, pani Anna złożyła wniosek o zmianę aktu poświadczenia dziedziczenia, powołując się na nowo odkryty dokument. Sąd po rozpatrzeniu wniosku oraz testamentu, zmienił postanowienie na jej korzyść.
Sytuacja pana Krzysztofa
Po śmierci jego ojca, spadek został podzielony pomiędzy niego i jego siostrę zgodnie z ustawą. Jednak pan Krzysztof znalazł testament ojca, który sprzeczał się z pierwotnym podziałem, przekazując większość majątku na rzecz fundacji charytatywnej. Pan Krzysztof, szanując ostatnią wolę ojca, zdecydował się złożyć wniosek o zmianę aktu poświadczenia dziedziczenia. W procesie sądowym udało się ustalić autentyczność testamentu, co doprowadziło do zmiany oryginalnego postanowienia.
Historia pani Katarzyny
Po śmierci jej matki, pani Katarzyna oraz jej brat otrzymali równy udział w spadku. W trakcie sprzątania domu rodzinnego, pani Katarzyna odnalazła ostatnią wolę matki, która jasno wskazywała, że większa część majątku miała przypaść jej. Choć decyzja o złożeniu wniosku była trudna, szczególnie w kontekście relacji z bratem, wspólnie zdecydowali złożyć wniosek o zmianę aktu poświadczenia dziedziczenia, co pozwoliło na wykonanie testamentu zgodnie z życzeniem ich matki.
1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1993 r., I CRN 208/92
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2011 r., IV CSK 199/11
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
