• Data: 2024-12-10 • Autor: Katarzyna Bereda
Sprawa dotyczy zachowku, o który upomniało się rodzeństwo po śmierci mamy. Chodzi o darowiznę notarialną sprzed 23 lat – mama darowała mi działkę, grunt rolny. Wartość tego gruntu w tamtym czasie to ok. 4500 zł. Po 7 latach przekształciłam ten grunt na budowlany i jego wartość mocno wzrosła. Sprzedałam go bardzo korzystnie bo za 270 tys. zł. Mama swój majątek rozdysponowała za życia, więc spadek jest właściwie pusty. Mam dziewięcioro rodzeństwa. Moi bracia i siostry, którzy nie otrzymali spadku, żądają zachowku. Od jakiej kwoty zapłacimy zachowek, czy od tej z aktu notarialnego darowizny, czy od kwoty, jaką otrzymałem ze sprzedaży? Jak się szacuje wartość takiej darowizny do zachowku? Zaznaczam, że troje z rodzeństwa nic nie otrzymało, a niektórzy dostali większe darowizny za życia matki niż ja, inni otrzymali rzeczy, takie jak samochody. Na tamte czasy samochód kosztował więcej niż to pole, które ja dostałem, ale oni też żądają zachowku.
Zgodnie z treścią art. 991 Kodeksu cywilnego (K.c.): „§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). § 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.”.
Zatem roszczenie rodzeństwa co do zasady może być zasadne, albowiem jeżeli otrzymał Pan darowiznę od mamy, to rodzeństwu należy się od tej darowizny zachowek. Trzeba tu bowiem mieć na uwadze treść art. 1000 K.c.:
„§ 1. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.
§ 2. Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. (…).”
Z uwagi na to, jeżeli spadkodawca dokonał darowizny wyczerpującej cały spadek, uprawniony do zachowku może dochodzić od obdarowanego roszczenia o zachowek w graniach określonych w art. 1000 K.c. (wyrok SN z dnia 30.01.2008 r. III CSK 255/07).
Jak więc widzimy, co do zasady, roszczenie rodzeństwa jest zasadne i mogą oni ubiegać się zachowku po mamie, jednak jeżeli sami zostali obdarowani – to uzyskali zaspokojenie ich roszczenia i zachowek im się nie należy. Proszę więc podnieść to w rozmowie lub w piśmie, iż każda dokona na ich rzecz wartościowa darowizna uniemożliwia dochodzenie przez nich zachowku, albowiem uzyskali już zaspokojenie swojego roszczenia.
Szacując wartość darowizny, należy się skupić na art. 1042 K.c. – należy uwzględnić stan przedmiotu darowizny z chwili jej dokonania (skuteczności), natomiast wartość przedmiotu darowizny w takim stanie wycenia się na moment działu spadku. Powoduje to, iż wartość dokonanej darowizny powinna być oszacowana na podstawie klasy i rodzaju nieruchomości z dnia jej dokonania.
Zaznaczam że skoro dokonana darowizna w chwili darowania była działkami rolnymi, to tak powinna być szacowana. Nie ma tu bowiem znaczenia, iż po dokonaniu darowizny zmienił Pan klasyfikację gruntów, co z czasem spowodowało wzrost wartości nieruchomości. Jak podaje bowiem red. Osajda – jeżeli przedmiotem darowizny jest prawo własności lokalu mieszkaniowego, który wymaga remontu, a po dokonaniu darowizny remont zostanie wykonany przez obdarowanego, to przy dziale spadku uwzględnia się aktualne w tym momencie ceny porównywalnych lokali niewyremontowanych (stan lokalu z chwili darowizny i ceny z chwili działu spadku). Dlatego uważam, iż może Pan skutecznie bronić się przed wygórowanym roszczeniem o zachowek.
Przy szacowaniu darowizny doliczanej do schedy spadkowej kluczowe jest uwzględnienie stanu przedmiotu darowizny w momencie jej przekazania oraz jego wartości na dzień działu spadku. Późniejsze wzrosty wartości wynikające z działań obdarowanego nie wpływają na obliczenie zachowku. Ważne jest także uwzględnienie darowizn, które otrzymali pozostali spadkobiercy, co może ograniczyć ich roszczenia. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w przygotowaniu pism, które pomogą rozwiązać Twoje problemy spadkowe i dotyczące zachowku. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
