Wykup mieszkania rodziców przez siostrę a prawo do zachowku

Zachowek od osoby, która dostała darowiznę

Nie rozumiem do końca co znaczy, że siostra wykupiła mieszkanie rodziców, a mama na tam dożywotnie zamieszkiwanie. Aby mówić o roszczeniu w postaci zachowku, rodzice musieliby dokonać darowizny na rzecz Pani siostry. Tylko darowizna bowiem daje podstawę do dochodzenia zachowku.

Status spadkobiercy nie wyklucza możliwości wystąpienia z roszczeniem o zachowek wobec podmiotu obdarowanego przez spadkodawcę. Jeżeli osoba należąca do kręgu osób uprawnionych do zachowku została na podstawie ustawy bądź testamentu spadkobiercą, lecz przypadający jej spadek okazał się pusty po stronie aktywów, to takie powołanie do spadku nie pokrywało zachowku należnego uprawnionemu i w związku z tym znalazł się on w sytuacji, w której nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku. Warunkiem odpowiedzialności obdarowanego jest to, by otrzymana przez niego darowizna była doliczana do spadku. O tym jakie darowizny są doliczane do spadku przy ustalaniu zachowku rozstrzyga art. 994 § 1 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że „przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku”.

Wysokość zachowku

Obliczanie zachowku następuje na podstawie wartości spadku, ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniu z tego tytułu (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 roku, sygn. akt III CZP 75/84). Oznacza to, że przy obliczaniu wysokości roszczenia pieniężnego osoby uprawnionej do zachowku podstawowe znaczenie ma stan spadku w chwili otwarcia spadku oraz ceny z dnia orzekania o roszczeniu uprawnionego. W świetle art. 991 § 1 wysokość zachowku uprawnionego jest uzależniona od przysługującego mu udziału spadkowego w masie spadkowej, na którą składają się prawa i obwiązki majątkowe zmarłego (art. 922 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego) istniejące w dacie otwarcia spadku, a który to moment jest związany z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 i art. 925 Kodeksu cywilnego). Ustalanie składu spadku, tj. różnicy pomiędzy wartością stanu czynnego spadku (aktywów) i wartością stanu biernego spadku (pasywów), następuje zatem co do zasady według reguł określonych w art. 922 nie uwzględnia się jedynie zapisów i poleceń oraz oczywiście długów z tytułu zachowku (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2008 roku, sygn. akt IV CSK 509/07). Do długów spadkowych należą zaś w szczególności, zgodnie z art. 922 § 3, koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku.

Reasumując — jeśli rodzice dokonali darowizny na rzecz siostry, możecie dochodzić zachowku po śmierci mamy. W innym wypadku — jeśli rodzice przepisali mieszkanie umową dożywocia albo siostra stała się najemcą i wykupiła mieszkanie na swoje nazwisko, nie przysługuje zachowek.

Przykłady

Darowizna mieszkania na rzecz jednego z dzieci

Rodzice przekazali mieszkanie najstarszej córce w formie darowizny, zapewniając sobie prawo dożywotniego zamieszkania. Po śmierci obojga rodziców dwie młodsze córki wystąpiły z roszczeniem o zachowek. W toku postępowania sądowego ustalono, że darowizna ta wchodzi do masy spadkowej, a jej wartość była podstawą do wyliczenia należnego zachowku. Najstarsza córka została zobowiązana do zapłaty określonej kwoty każdej z sióstr.

Umowa dożywocia wykluczająca zachowek

Rodzice zawarli z synem umowę dożywocia, na mocy której przenieśli na niego własność mieszkania w zamian za opiekę i zapewnienie utrzymania do końca życia. Po śmierci rodziców córki chciały dochodzić zachowku. Sąd jednak orzekł, że umowa dożywocia nie jest darowizną, lecz odpłatnym zobowiązaniem, dlatego mieszkanie nie wchodzi do masy spadkowej, a córkom nie przysługuje zachowek.

Wykup mieszkania przez jedno z dzieci

Matka, będąca najemcą mieszkania komunalnego, upoważniła swoją córkę do wykupienia lokalu na preferencyjnych warunkach, a następnie zamieszkiwała tam do końca życia na zasadach nieformalnych. Po śmierci matki inne dzieci wystąpiły o zachowek, lecz sąd ustalił, że mieszkanie nie było darowizną od matki, a stanowiło własność córki, która je wykupiła. W związku z tym roszczenie o zachowek nie mogło być uwzględnione.

Podsumowanie

Zachowek przysługuje wyłącznie w przypadku darowizn dokonanych przez spadkodawcę, które wchodzą do masy spadkowej. Jeśli mieszkanie zostało przekazane na podstawie umowy dożywocia lub wykupione przez jednego z członków rodziny, nie ma możliwości dochodzenia zachowku. Kluczowe jest ustalenie formy przekazania nieruchomości i jej wpływu na spadek. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie zachowku lub dziedziczenia? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a my przygotujemy dla Ciebie profesjonalną poradę lub pismo.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 roku, sygn. akt III CZP 75/84