• Data: 2024-10-07 • Autor: Iryna Kowalczuk
Około 20 lat temu babcia zapisała na mnie mieszkanie w testamencie, powołując mnie do całości spadku. Babcia ma 3 synów. Obawiam się, że będą oczekiwali na zachowek z mojej strony. Jak tego uniknąć? Babcia twierdzi, że ich już spłaciła, więc spadek im się nie należy.
Podstawę prawną odpowiedzi na przedstawione przez Pani pytanie stanowi art. 1048 Kodeksu cywilnego (K.c.). Zgodnie z jego treścią „spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia to umowa, na której mocy potencjalny spadkobierca zrzeka się dziedziczenia ustawowego po swym spadkodawcy.
Umowę tę zawierają z jednej strony potencjalny spadkobierca ustawowy, z drugiej zaś – jego przyszły spadkodawca.
Jak zatem Pani widzi, żeby zrzec się dziedziczenia za życia Pani babci, a tym samym prawa do zachowku, musi między babcią a jej dziećmi zostać spisana umowa notarialna o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Obejmuje ono, jak już napisałam, jedynie dziedziczenie ustawowe. Nie wyłącza zatem dziedziczenia testamentowego przez zrzekającego się. Zrzekający się może dziedziczyć na podstawie testamentu sporządzonego zarówno przed, jak i po zrzeczeniu się dziedziczenia (tak: uchwała Sądu Najwyższego z 15 maja 1972 r., sygn. akt II CRN 38/84, OSN 1972, Nr 11, poz. 197). Może też stać się zapisobiorcą testamentowym.
Skutki niezachowania przewidzianego w art. 1048 K.c. wymogu formy aktu notarialnego określa art. 73 § 2 K.c. (nieważność bezwzględna).
W każdym jednak przypadku umowa o zrzeczenie się dziedziczenia działa na korzyść jakichś osób (innych spadkobierców ustawowych lub spadkobierców testamentowych). Dopuścić więc trzeba możliwość uzależnienia skuteczności zrzeczenia się dziedziczenia od tego, czy ze zrzeczenia się dziedziczenia odniesie korzyść określona osoba.
Art. 1049 K.c. mówi, że:
„§ 1. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej.
§ 2. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku”.
Zrzeczenie się dziedziczenia wywołuje skutki prawne w chwili śmierci spadkodawcy (otwarcia spadku). Zrzekający się lub jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Nie mają też prawa do zachowku po spadkodawcy.
Podsumowując, należy stwierdzić, że zrzeczenie się dziedziczenia jest najskuteczniejszym i najprostszym sposobem, aby pozbawić dzieci babci zachowku. Zrzeczenie następuje w drodze umowy, stąd też do jej zawarcia niezbędna jest wola babci i jej dzieci. Zrzec się dziedziczenia można więc w każdym czasie, a termin końcowy wyznacza chwila otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy.
Pani Halina, mając trójkę dzieci, zdecydowała się przekazać córce, Monice, swoje mieszkanie jeszcze za życia w formie darowizny. W zamian za to, dwóm pozostałym synom przekazała darowizny pieniężne, na które sporządzono odpowiednie dokumenty notarialne. Dzięki temu dzieci Pani Haliny nie będą mogły rościć sobie prawa do zachowku po jej śmierci, ponieważ uzgodniono spłatę za życia.
Pan Zbigniew podpisał z matką notarialną umowę o zrzeczenie się dziedziczenia. W zamian za to, jeszcze za jej życia otrzymał działkę rolną, którą od lat uprawiał. Dzięki temu po śmierci matki nie będzie miał prawa do zachowku, a cały majątek przypadnie jego bratu zgodnie z testamentem.
Pani Janina, wiedząc, że jej syn Tadeusz opiekuje się nią na starość, przekazała mu połowę swojego majątku w zamian za dożywotnią opiekę. Pozostałym dzieciom wypłaciła ustalone kwoty pieniężne, aby uniknąć konfliktów spadkowych. Dzięki temu po jej śmierci majątek Tadeusza nie będzie podlegał roszczeniom o zachowek ze strony rodzeństwa.
Spłata za życia to skuteczny sposób na uniknięcie roszczeń o zachowek po śmierci spadkodawcy. Można to osiągnąć poprzez darowizny, spłatę finansową lub zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia. Dzięki temu możliwe jest zminimalizowanie ryzyka sporów spadkowych i zapewnienie zgodnego podziału majątku zgodnie z wolą spadkodawcy.
Potrzebujesz pomocy prawnej lub profesjonalnie przygotowanego pisma? Oferujemy porady prawne online oraz kompleksowe przygotowanie dokumentów, dostosowanych do Twoich potrzeb – szybko, wygodnie i rzetelnie. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1972 r., sygn. akt II CRN 38/84
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
