• Data: 2024-11-28 • Autor: Katarzyna Bereda
Postanowieniem sądu ja i siostra zostałyśmy współwłaścicielkami niewielkiego gospodarstwa rolnego. To spadek po naszej mamie. Babcia przekazała je w zamian za rentę swojemu następcy, czyli naszej mamie. Niegdyś gospodarstwo należało do babci i dziadka, ale dziadek zmarł wcześniej. Teraz chciałyśmy tę ziemię sprzedać, ale notariusz twierdzi, że musi być przeprowadzona sprawa spadkowa po babci, bo prawo do spadku miał mieć jej syn (wujek od dawna nie żyje, są jego dzieci i wnuki). Przy czym notariusz uważa, że to tylko formalność. Czy twierdzenie notariusza jest słuszne? Nie rozumiem, dlaczego sąd, rozpatrując nasz wniosek o spadek, nie wziął tej kwestii pod uwagę. Co właściwie mamy zrobić? Powinnam dodać, że nieruchomość nie ma księgi wieczystej, a my dysponujemy aktem własności gospodarstwa rolnego na nazwisko dziadka i babci oraz „Umową przekazania własności i posiadania gospodarstwa” zawartą w urzędzie gminy w 1980 r., na jej podstawie babcia uzyskała rentę.
Zgodnie z art. 52 ust. 1 przekazanie gospodarstwa rolnego następcy następuje w drodze umowy pisemnej sporządzonej przez naczelnika gminy. W mojej opinii przeprowadzanie sprawy spadkowej po dziadkach nie ma dla sprawy znaczenia. Nieruchomości zostały w sposób prawidłowy przekazane mamie w drodze umowy zgodnej z ówczesnym prawem – przed naczelnikiem gminy. Ta umowa stanowi podstawę do wpisu do KW.
Postępowanie spadkowe po mamie jest uregulowane – posiadają Panie postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego oraz postanowienia spadkowego po mamie powinny Panie założyć księgę wieczystą nieruchomości. Potem bez problemu można sprzedać nieruchomość.
Sąd, rozpatrując wniosek z 2020 r., rozpatrzył go zgodnie z jego treścią – regulując sprawę spadkową po mamie. Nie miał podstaw regulować sprawy spadkowej po dziadkach. Nieruchomość stanowiła (wg treści umowy) własność babci – a nie babci i dziadka.
Chyba że nieruchomość stanowiła własność obojga dziadków, wówczas nie jest to takie proste.
Zgodnie z przepisem art. 36 § 2 K.r.o., w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia przedmiotowej umowy, tj. 25.04.1980 r., każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zarząd majątkiem wspólnym. Do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej. Rozporządzenie gospodarstwem w postaci jego nieodpłatnego zbycia jest niewątpliwie czynnością przekraczającą zwykły zarząd rzeczą wspólną.
Zgodnie z przepisem art. 44 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z dnia 4 listopada 1977 r. , dalej „u.z.e.r.”), na podstawie której doszło do zawarcia umowy w 1980 r. w przedmiocie przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego, przekazanie następcy lub Państwu gospodarstwa rolnego objętego wspólnością ustawową nie wymaga zgody małżonka, który ma prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie niniejszej ustawy lub innych przepisów albo dla którego praca w gospodarstwie rolnym nie stanowiła głównego źródła utrzymania bądź też jeżeli gospodarstwo rolne wykazuje niski poziom produkcji rolnej w rozumieniu przepisów szczególnych.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 maja 1981 r., III CRN 73/81 (OSNC 1982/1/12): „umowa przekazania przez jednego tylko z małżonków następcy gospodarstwa rolnego, objętego małżeńską wspólnością ustawową, sporządzona przez naczelnika gminy w trybie art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), przenosi na następcę własność tego gospodarstwa także w razie braku zgody drugiego małżonka, jeżeli zachodzi jedna z trzech przesłanek uchylających – w myśl art. 44 tej ustawy – wymaganie zgody tego małżonka. W takim wypadku do wpisu w księdze wieczystej prawa własności nabywcy nie jest potrzebne przedstawienie dokumentu obejmującego potwierdzenie umowy przez drugiego małżonka.
W przytoczonych wyżej warunkach umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy stwarza nowy stan własności, podlegający ujawnieniu w księdze wieczystej – na wniosek rolnika – stosownie do dyspozycji art. 52 ust. 3 ustawy.
Inaczej jest wtedy, gdy drugi małżonek nie wyraził zgody na przekazanie gospodarstwa rolnego następcy przy braku przesłanek przewidzianych w art. 44 ustawy. W takim wypadku do ujawnienia w księdze wieczystej prawa własności następcy niezbędne jest przedłożenie dokumentu, zawierającego potwierdzenie – w myśl art. 37 § 1 K.r.o.– umowy przez tego drugiego małżonka”.
Jeśli gospodarstwo nie spełniało ww. warunków – umowa niestety nie będzie skuteczna i ważna. Choć z całą pewnością dla zmarłego grunty rolne nie stanowiły głównego źródła utrzymania.
Jak wskazał Sąd Najwyższy we wskazanym wyżej orzeczeniu z dnia 15 maja 1981 r. III CRN 73/81: „wobec tego, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy nie przesądza jeszcze o istnieniu przesłanek, które w myśl art. 44 ustawy czynią bezprzedmiotowym wymaganie zgody drugiego małżonka, należy uznać, że wspominane trudności mogą być usunięte przez zastosowanie następującej praktyki: W wypadku zawarcia umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy przez jednego tylko z małżonków bez zgody drugiego małżonka wnioskodawca powinien obok wniosku o wpis nowego stanu własności przedłożyć nie tylko umowę, lecz także albo jej potwierdzenie przez drugiego małżonka, albo zaświadczenie właściwego organu, stwierdzające istnienie jednej z przesłanek przewidzianych w art. 44 ustawy, co czyni zbędnym wymaganie zgody drugiego małżonka, a tym samym wymaganie potwierdzenia przez niego umowy”
Reasumując – w mojej opinii postępowanie spadkowe po dziadkach nie jest potrzebne do założenia księgi wieczystej ani do sprzedaży nieruchomości. Babcia bowiem mogła sama przekazać grunty po śmierci dziadka.
Odziedziczenie gospodarstwa rolnego po następcy rolnika może wiązać się z koniecznością uregulowania kwestii formalnych, takich jak założenie księgi wieczystej czy przeprowadzenie postępowania spadkowego. Ważne jest, aby dokładnie sprawdzić dokumenty potwierdzające przekazanie ziemi oraz uwzględnić prawa innych potencjalnych spadkobierców. Dzięki temu proces sprzedaży gospodarstwa przebiegnie sprawniej i bez komplikacji.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism prawnych, które pomogą Ci w sprawach związanych z dziedziczeniem gospodarstw rolnych i uregulowaniem formalności spadkowych. Skontaktuj się z nami, aby szybko i sprawnie rozwiązać swoje problemy prawne. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
