Mieszkanie, partnerstwo, dziedziczenie, jak najlepiej uregulować kwestie spadkowe?

Dziedziczenie dzieci z pierwszego małżeństwa

Jeżeli osoba zmarła nie pozostawi testamentu, to po jej śmierci będzie miało miejsce dziedziczenie ustawowe. Stosownie do art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) – „w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku”.

Zatem jeżeli nie będziecie Państwo małżeństwem i nie sporządzicie testamentów, to spadek po Pani odziedziczą Pani dzieci, a po Pani partnerze jego dzieci. Pani i Pani partner nie będziecie po sobie dziedziczyć. Dlatego, jeżeli nie mielibyście Państwo zamiaru wstąpić w związek małżeński, najlepszym wyjściem jest sporządzenie testamentów wzajemnych. Czyli Pani sporządza testament, w którym przekazuje cały swój majątek (albo przynajmniej połowę nabytej nieruchomości) partnerowi, a on robi to samo, ale na rzecz Pani. W tej sytuacji żadne z Państwa dzieci nie nabyłoby nieruchomości przed Państwa śmiercią.

Sytuacja troszkę się zmienia, gdybyście Państwo wstąpili w związek małżeński. Wówczas bowiem, jeżeli nie sporządzilibyście Państwo testamentów, spadek po Pani nabyłby Pani mąż i Pani dzieci, a spadek po Pani mężu nabyłaby Pani i męża dzieci. Jeżeli nie przysposobiłaby Pani dzieci męża, a mąż Pani dzieci, to one dziedziczyłyby wyłącznie po swoim biologicznym rodzicu. I tutaj też rozwiązaniem są testamenty wzajemne, tak jak opisałam.

Jednakże są też i minusy takiego rozwiązania, a mianowicie kwestia zachowku. Jeżeli bowiem Pani cały majątek przepisałaby na męża / partnera (nie ma tu różnicy) za pomocą testamentu, to Pani dzieci będą mogły żądać od niego zachowku po Pani śmierci. To działa w dwie strony. W zależności zatem od tego, które z Państwa umrze pierwsze, drugie będzie musiało zapłacić zachowek dzieciom zmarłego.

Przepisanie nieruchomości w umowie o dożywocie

Ustawodawca przewidział 3 sposoby na uniknięcie zapłaty zachowku.

Sposób I – przekazanie nieruchomości za pomocą umowy dożywocia

Według art. 908 § 1: „jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym”.

Stosownie do art. 908 § 2: „jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia”.

Z przepisów Kodeksu cywilnego wynika, że strony umowy dożywocia mogą swobodnie kształtować treść obowiązków nakładanych na nabywcę nieruchomości w związku z umową dożywocia. W umowie dożywocia strony same określają, co należy rozumieć pod pojęciem dożywotniego utrzymania. Dopiero w braku postanowień umownych wchodzą obowiązki określone w art. 908 K.c.

Umowa dożywocia nie jest bezpłatnym przysporzeniem (darowizną) i dlatego, jeżeli zostanie zawarta, Państwa dzieci nie będą mogły żądać zachowku od wartości nieruchomości (lub jej części) zbytej na Panią i Pani partnera rzecz tą umową (co miałoby miejsce w przypadku zwykłej darowizny czy dziedziczenia testamentowego).

Czyli Pani musiałaby przekazać swojemu partnerowi swoją część nieruchomości na podstawie umowy dożywocia, a on swoją na rzecz Pani. Niestety Państwa dzieci mogłyby starać się podważyć taką umowę jako zawartą dla pozoru tylko po to, aby ominąć ich prawo do zachowku i jak wiem z doświadczenia, miałyby szansę taką umowę skutecznie przed sądem podważyć.

Wydziedziczenie dzieci

Sposób II – wydziedziczenie dzieci.

Wydziedziczenie to pozbawienie przez spadkodawcę prawa do zachowku. Powinno ono znaleźć się w testamencie. Wydziedziczenie może nastąpić, gdy uprawniony do zachowku:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Wydziedziczenie z innych przyczyn niż wyżej wymienione jest niedopuszczalne. Przyczynę wydziedziczenia należy wskazać w testamencie.

Czyli w swoich testamentach musieliby Państwo dodatkowo umieścić zapis o wydziedziczeniu swoich dzieci.

Zrzeczenie się dziedziczenia przez dzieci

Sposób III – zrzeczenie się dziedziczenia przez dzieci.

Zrzeczenie takie może być dokonane wyłącznie przez umowę, jaką Pani dzieci musiałby zawrzeć z Panią, a dzieci Pani partnera z nim.

Według art. 1048: „spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Stosownie do art. 1049 § 1 „zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej”. Według § 2 tego artykułu „zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku”.

Tak więc rozwiązaniem Państwa sytuacji jest albo sporządzenie wzajemnych testamentów i wówczas trzeba liczyć się możliwością zapłaty zachowku dla dzieci, które w dziedziczeniu zostaną pominięte, albo zastosować jeden z wymienionych sposobów na pozbawienie dzieci uprawnienia do zachowku.

Osoby, które zrzekły się dziedziczenia mogą zostać powołane do dziedziczenia w testamencie. Czyli np. jeżeli Pani mąż umrze pierwszy i sporządzi przed śmiercią testament na Pani rzecz, to po jego śmierci Pani może sporządzić nowy testament, w którym powoła do całości spadku dzieci swoje i męża.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.