• Data: 2024-04-19 • Autor: Małgorzata Rybarczyk
Jestem dzieckiem ojca z pierwszego małżeństwa. Moi rodzice się rozwiedli i samodzielnie podzielili majątek, nie spisując tego na papierze. Ojciec ponownie się ożenił, miał 3 dzieci. Mama nie żyje od kilkunastu lat. Ojciec zmarł niedawno. Jak wygląda sprawa dziedziczenia przez dziecko z pierwszego małżeństwa? Czy mogę po nim dziedziczyć?
Okoliczność, że rodzice rozwiedli się i następnie podzielili swój majątek wspólny, nie powoduje wykluczenia dzieci, czyli Pana, z grona osób uprawnionych do dziedziczenia po osobie zmarłej – ojcu.
Kwestie dziedziczenia majątku zmarłego uregulowane są w Kodeksie cywilnym (K.c.) w Księdze czwartej, zatytułowanej Spadki.
W pierwszej kolejności do dziedziczenia powołani są spadkobiercy ustawowi, tj. osoby spokrewnione z osobą spadkodawcy. Zgodnie z zapisem art. 931 K.c.:
„ § 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.
Kodeks reguluje także kwestie dalszego dziedziczenia przez innych członków rodziny. I tak:
W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Ustalenie, czy dana osoba jest dzieckiem spadkodawcy, odbywa się na podstawie jej aktu urodzenia, w którym to spadkodawca powinien być wymieniony jako ojciec lub matka spadkobiercy. Na gruncie prawa spadkowego wszystkie dzieci spadkodawcy traktowane są jednakowo, niezależnie od tego, czy są dziećmi małżeńskimi czy pozamałżeńskimi. Na równi z dziećmi spadkodawcy dziedziczą przysposobieni (por. art. 937 K.c.).
Wyjątkiem od dziedziczenia ustawowego jest powołanie do spadku spadkobierców testamentowych. Warunkiem jednak takiego powołania jest istnienie testamentu, w którym osoba zmarła wyraźnie wskazuje, komu pozostawia swój majątek i w jakich częściach dokonuje przekazania majątku. Z tego co Pan pisze wynika, że ojciec nie zostawił testamentu, a zatem dziedziczenie odbywać się winno w oparciu o ustawowe kryteria.
Aby doszło do nabycia spadku, konieczne jest przeprowadzenie sądowego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. W takiej sytuacji, jeżeli chce Pan ustalić, jaki majątek pozostawił ojciec oraz ilu jest spadkobierców, a także ustalić swój udział i jego wartość w tym spadku, musi Pan przeprowadzić tzw. nabycie spadku. Postępowanie takie można przeprowadzić na drodze sądowej lub skorzystać z usług notariusza.
W pierwszym przypadku musi Pan złożyć wniosek do wydziału cywilnego – nieprocesowego sądu rejonowego właściwego dla miejsca śmierci spadkodawcy, czyli taty. We wniosku należy wskazać, kiedy zmarł spadkodawca, oraz podać listę wszystkich uczestników postępowania, w Pana sytuacji – pozostałego rodzeństwa oraz aktualnej żony ojca. Do wniosku należy załączyć odpis aktu zgonu, nie starszy jednak niż sprzed 3 miesiący przed dniem złożenia wniosku o nabycie spadku w sądzie. Odpis aktu zgonu i ślubu ojca, akty urodzenia Pana i rodzeństwa, a jeśli któreś z dzieci wstąpiło w związek małżeński i zmieniło nazwisko na nazwisko współmałżonka, to także akty ślubu. Akty otrzyma Pan w urzędzie stanu cywilnego (USC) właściwym dla danego zdarzenia po dokonaniu opłaty 22 zł i wskazaniu we wniosku, że odpis konieczny jest do postępowania spadkowego. Odpis aktu może Pan odebrać samodzielnie w USC lub wnosić o jego przesłanie pocztą do domu. Sąd na pierwszym posiedzeniu przyjmie od Pana, jako wnioskodawcy, zapewnienie testamentowe o braku innych spadkobierców i stwierdzi, że nabyli Państwo (Pan, rodzeństwo i żona ojca, jeśli nadal żyje) spadek w określonych częściach. Wniosek do sądu podlega opłacie w wysokości 50 zł.
Druga możliwość nabycia spadku jest to notarialne poświadczenie dziedziczenia. W tym celu wystarczy umówić się z wybranym przez siebie notariuszem, zabrać ze sobą dowód osobisty oraz odpis aktu zgonu i stawić się na spisanie protokołu. Protokół ten zostanie umieszczony w ogólnokrajowym rejestrze, w którym to każdy będzie mógł sprawdzić, kto rzeczywiście nabył spadek po ojcu. Przy postępowaniu u notariusza muszą Państwo uiścić opłatę 50 zł za sporządzenie aktu dziedziczenia, 100 zł za sporządzenie protokołu oraz opłaty dodatkowe, jak podatek VAT. Potwierdzenie takie można jednak uzyskać w ciągu jednego dnia, podczas gdy w sądzie oczekuje się około 3 miesięcy na wyznaczenie terminu. Jednak do nabycia spadku u notariusza konieczne jest, by wszyscy Państwo stawili się u niego wspólnie w celu sporządzenia aktu notarialnego.
Jako że jest Pan synem zmarłego, to w przypadku, gdy zgłosi Pan nabycie spadku po ojcu w urzędzie skarbowym (US) przed upływem 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się sądowego postanowienia o nabyciu spadku lub dnia złożenia oświadczenia u notariusza, to będzie Pan zwolniony z obowiązku zapłaty podatku. Zwolnienie od opodatkowania nie będzie przysługiwało, gdy informacja do US dotrze po upływie 6 miesięcy, ale także wtedy, gdy spadkobierca za wcześnie powiadomi fiskusa. „Zgłoszenia można dokonać po uprawomocnieniu się wyroku sądu stwierdzającego spadek, nie wcześniej. Dokonanie zgłoszenia przed tym terminem, podobnie jak po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku, jest nieskuteczne i nie zwalnia od opodatkowania” (wyrok WSA w Łodzi z 11 marca 2010 r., I SA/Łd 1022/09).
Potrzebujesz porady prawnej dotyczącej dziedziczenia lub pomocy w przygotowaniu pism spadkowych? Skorzystaj z naszych usług online, aby otrzymać profesjonalne wsparcie prawników specjalizujących się w prawie spadkowym, dostępne z każdego miejsca i o każdej porze. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 11 marca 2010 r.,sygn. akt I SA/Łd 1022/09
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
