• Data: 2024-12-11 • Autor: Maria Turowska
Mam pytanie dotyczące spadku po zmarłym bracie. Mój brat był żonaty i miał dwie córki. Gospodarstwo rolne zostało mu przepisane przed ślubem. Czy moja bratowa odziedziczy wszystko, czy mogę się starać o część gospodarstwa?
Z przedstawionej przez Pana sytuacji wynika, iż Pana brat nie sporządził testamentu, w związku z tym zastosowanie będzie miało dziedziczenie ustawowe. Zgodnie z art. 931 Kodeksu cywilnego „W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku”. Należy więc wskazać, iż w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci i małżonek spadkodawcy, a dziedziczący w pierwszej kolejności wykluczają z dziedziczenia tych, którzy dziedziczą w kolejności dalszej.
Po śmierci Pana brata cały spadek dziedziczony będzie przez jego żonę i dzieci. Pan jako brat doszedłby do dziedziczenia wyłącznie wówczas, gdyby Pana brat nie miał żony i dzieci, a jednocześnie jedno z Pana rodziców nie dożyłoby otwarcia spadku po bracie. To, że gospodarstwo stanowiło osobisty majątek Pana brata, gdyż nabył je jeszcze przed ślubem, będzie bez znaczenia. Współmałżonek będzie dziedziczył majątek, co do którego za życia małżonka nie posiadał żadnych praw.
Wskazał Pan też, że Pana brat otrzymał gospodarstwo rolne, jak zakładam, dostał je od Pana rodziców. Należałoby więc ustalić, czy w związku z takim obdarowaniem Panu należy się zachowek do wypłaty, którego mógł być zobowiązany Pana brat (dziedziczenie obowiązku zachowku), jeżeli gospodarstwo to stanowiło jedyny wartościowy składnik majątku Państwa rodziców (a kwestia ta nie została jeszcze między Państwem uregulowana), który w całości przypadł Panu bratu. Niemniej jednak należy wziąć pod uwagę, w jaki sposób doszło do przekazania gospodarstwa rolnego Pańskiemu bratu: „Wartość gospodarstwa rolnego przekazanego następcy na podstawie art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140) nie uwzględnia się przy ustalaniu zachowku” (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1991 r., sygn. akt III CZP 4/91).
Zakładając więc, że do przekazania doszło w ww. trybie, nie będzie się Panu także należał zachowek. Jest to jednak wątek poboczny. Odpowiadając na Pana pytanie, należy stwierdzić, że zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego nie będzie Pan powołany do dziedziczenia.
Spadek w rodzinie rolniczej
Pani Katarzyna miała dwóch braci, z których jeden, Andrzej, prowadził gospodarstwo rolne otrzymane od rodziców przed ślubem. Po śmierci Andrzeja, który miał żonę i dwie córki, całość spadku przypadła jego żonie i dzieciom. Pani Katarzyna, jako siostra, nie była powołana do dziedziczenia, ponieważ brat pozostawił spadkobierców pierwszej grupy (żonę i dzieci). Pani Katarzyna dowiedziała się jednak, że obowiązek zachowku po rodzicach, który mógłby obciążyć Andrzeja, został już uregulowany w chwili przekazania gospodarstwa.
Brak testamentu i dziedziczenie ustawowe
Pan Robert stracił brata Tomasza, który nie miał dzieci ani żony, ale pozostawił majątek w postaci mieszkania. Rodzice Tomasza nie żyli, więc zgodnie z przepisami spadek przypadł jego rodzeństwu, w równych częściach. Dzięki temu Pan Robert i jego siostra odziedziczyli mieszkanie, mimo że nie było testamentu. Sprawę spadkową przeprowadzono bez większych trudności.
Darowizna gospodarstwa a roszczenie o zachowek
Pani Maria, siostra zmarłego Jana, rozważała, czy może domagać się zachowku, ponieważ Jan otrzymał od rodziców gospodarstwo rolne jako jedyny wartościowy majątek. Po analizie okazało się, że rodzice przekazali gospodarstwo na podstawie przepisów o zabezpieczeniu emerytalnym dla rolników. Z tego względu gospodarstwo nie wchodziło w skład masy spadkowej, a zachowek Pani Marii się nie należał. Pani Maria nie odziedziczyła również majątku Jana, ponieważ pozostawił on żonę i dzieci.
Dziedziczenie po rodzeństwie jest możliwe jedynie w szczególnych przypadkach, gdy zmarły nie pozostawił żony, dzieci ani żyjących rodziców. W sytuacji opisanej w artykule, majątek zmarłego brata przypadnie jego żonie i córkom, zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego. Brat nie będzie powołany do dziedziczenia, a kwestia zachowku zależy od sposobu przekazania gospodarstwa rolnego w przeszłości. Aby wyjaśnić swoje prawa, warto przeanalizować okoliczności prawne związane z przekazaniem majątku i dziedziczeniem.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące dziedziczenia lub zachowku, skorzystaj z naszych usług – opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a my pomożemy Ci znaleźć rozwiązanie.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1991 r., sygn. akt III CZP 4/91
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
