• Data: 2024-09-15 • Autor: Iryna Kowalczuk
Dostałem od matki nieruchomość, na którą mam sporządzony akt darowizny. Jestem żonaty, po kilku latach małżeństwa przepisałem darowaną nieruchomość na żonę i sporządziliśmy intercyzę. Czy po śmierci matki dwaj moi bracia mogą się domagać zachowku?
Stosownie do art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) – zstępnym (dzieci, wnuki itd.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (art. 991 § 2 K.c.).
Rodzeństwo będzie niewątpliwie uprawnione do zachowku po śmierci Pana mamy. Należy zauważyć, że z roszczeniem o zachowek można wystąpić dopiero po śmierci spadkodawcy, a więc rodzeństwo nie jest uprawnione do niego na dzień dzisiejszy. Z roszczeniem o zachowek można wystąpić w ciągu 5 lat od dnia śmierci spadkodawcy lub otwarcia testamentu. Po upływie tego terminu roszczenie o zachowek przedawnia się.
Pana rodzeństwo może ubiegać się o zachowek w przypadku, gdy nie otrzymało go w wyniku darowizny (czyli wówczas, gdy mama nie przekazała żadnemu z braci, oprócz Pana, nic w darowiźnie) ani w wyniku dziedziczenia (czyli wówczas, gdy nie pozostawi nic w spadku). Osoba uprawniona do zachowku może również ubiegać się o uzupełnienie zachowku, jeżeli wcześniej otrzymała darowiznę od matki lub nabędzie w spadku jakieś przedmioty majątkowe, ale nie pokrywają one należnego jej zachowku.
Tak jak pisałam, przy obliczaniu zachowku należnego braciom należy uwzględnić darowizny, jakich dokonała mama za swojego życia. Darowizny uczynione przez spadkodawcę dolicza się bowiem do spadku przy obliczaniu zachowku.
Według art. 993 K.c. przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny uczynione przez spadkodawcę.
Art. 994 § 1 K.c. wskazuje natomiast, iż przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Stosownie do art. 1000 § 1 K.c., jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.
Jeżeli Pana mama ma troje dzieci, to spadek po niej nabędą właśnie te dzieci, każdy po 1/3 udziału. Zakładając, że w skład spadku po mamie nie wejdą żadne wartościowe rzeczy oraz Pana bracia nie otrzymali, ani nie otrzymają już nic w darowiźnie od mamy, to każdy z Pana rodzeństwa może żądać zachowku od Pana o wartości 1/6 (1/2 z 1/3) lub 2/9 (2/3 z 1/3) darowanej Panu nieruchomości – jeżeli osoba uprawniona do otrzymania zachowku w chwili śmierci Pana mamy będzie trwale niezdolna do pracy lub nieletnia.
Fakt darowania nieruchomości żonie nie zmienia nic w sprawie. Mógł Pan tę nieruchomość sprzedać, darować komu Pan tylko chciał, ale w świetle prawa to Pan otrzymał darowiznę od mamy (a nie Pana żona) i to wyłącznie Pan będzie zobowiązany do zapłaty zachowku. Często w praktyce klienci zbywają darowane nieruchomości, będąc przekonanym, że zwolni ich to od zapłaty zachowku. Jednakże tak to nie działa.
Jan otrzymał w darowiźnie od matki mieszkanie o wartości 300 000 zł. Jego matka zmarła kilka lat później, a dwaj bracia nie otrzymali żadnych darowizn za życia matki ani w testamencie. Po śmierci matki bracia wystąpili o zachowek, żądając od Jana 1/6 wartości darowanego mieszkania. Mimo że Jan przepisał mieszkanie na swoją żonę, to wciąż on jest zobowiązany do zapłaty zachowku, ponieważ to on otrzymał darowiznę od matki.
Anna otrzymała od matki działkę budowlaną w darowiźnie, którą sprzedała kilka lat później, myśląc, że nie będzie zobowiązana do zapłaty zachowku po śmierci matki. Gdy matka zmarła, brat Anny, który nie otrzymał żadnej darowizny, zażądał zachowku. Anna dowiedziała się, że sprzedaż działki nie zwalnia jej z obowiązku zapłaty, ponieważ w świetle prawa to ona otrzymała darowiznę.
Tomasz, jako jedyny z trójki rodzeństwa, dostał od matki dom. Po jej śmierci, jego siostry zażądały zachowku, argumentując, że nie otrzymały żadnych darowizn. Tomasz myślał, że uniknie problemu, ponieważ dom został przepisany na jego córkę. Jednakże, sąd uznał, że to Tomasz, jako pierwotny obdarowany, odpowiada za wypłatę zachowku dla swoich sióstr.
W przypadku darowizny nieruchomości przez rodzica na rzecz jednego z dzieci, pozostałe rodzeństwo może domagać się zachowku po śmierci darczyńcy, jeśli nie otrzymało odpowiedniego udziału w spadku. Przekazanie darowanej nieruchomości innej osobie, np. małżonkowi, nie zwalnia obdarowanego z obowiązku zapłaty zachowku. Ważne jest, aby w takich sytuacjach rozważyć potencjalne roszczenia i zabezpieczyć interesy wszystkich spadkobierców.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz sporządzanie pism, które pomogą Ci w sprawach związanych z darowiznami, zachowkiem i dziedziczeniem, zapewniając kompleksowe wsparcie na każdym etapie. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać szybką i fachową pomoc prawną bez wychodzenia z domu. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
