• Data: 2024-12-16 • Autor: Marek Gola
Kilka dni temu umarł mój ojciec, z którym przez większość mojego życia nie miałam kontaktu. Praktycznie nigdy nie płacił alimentów. Mama wychowała mnie sama. Okazało się, że jedna z sióstr ojca zabrała go do notariusza i ojciec za życia przepisał jej cały majątek (dom, budynki gospodarcze i ziemię). Nie podzieliła się nawet z drugą siostrą. Siostry są skłócone. Od tego czasu minęło już ponad 5 lat (więc ponoć akt się uprawomocnił). Byłam jedynym dzieckiem ojca i nie miał on też żony (z mamą się rozwiódł). Czy mam jakiekolwiek prawo do majątku ojca, mimo że właścicielką jest ciotka? Nie wiem, jaki akt notarialny ojciec zawarł z ciotką, druga ciotka też tego nie wie. Ale usłyszała od mojego ojca parę lat temu, że ma 5 lat, żeby się rozmyślić z tego przepisania majątku. Po tych 5 latach podobno siostra będąca w posiadaniu dokumentów (wciąż oczywiście za życia mojego ojca) zrobiła remont części domu. Jak rozumiem, typ umowy albo daje prawo do zachowku albo nie... Co w takiej sytuacji mogę zrobić? Ciotka, która wszystko zabrała, na pewno nic mi nie powie.
Podstawa prawna: przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.)
W pierwszej kolejności zasadnym byłoby ustalenie numeru księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości należącej niegdyś do Pani ojca. Ma to bardzo duże znaczenie w tej sprawie, bowiem jeśli Pani ojciec przeniósł własność nieruchomości na swoją siostrę na podstawie umowy darowizny, wówczas może Pani dochodzić od cioci zachowku. Jeżeli jednak ojciec uczynił to na podstawie umowy dożywocia, wówczas prawa takiego Pani nie ma. Z uwagi na to, że Pani ojciec zmarł przed kilkoma dniami, upływ czasu dla zachowku nie ma tu większego znaczenia.
Umowa dożywocia jako odpłatny i wzajemny stosunek cywilnoprawny, tj. regulujący prawa i obowiązki obydwu stron czynności prawnej. Do obliczania zachowku bierzemy bowiem pod uwagę darowizny, umowa dożywocia jako umowa odpłatna nie jest darowizną i jako taka nie podlega zaliczeniu przy obliczaniu zachowku. Podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 19 lipca 2006 roku (sygn. akt. VI ACa 99/2006), w którym stwierdził, iż „umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy w zamian za świadczenie z ubezpieczenia społecznego, wobec zawarcia w niej elementów z różnych dziedzin prawa, ma niejednorodny charakter, jednakże ze względu na zakres regulacji oraz cel, jakiemu ma służyć, nie może być ona z punktu widzenia zachowku traktowana tak, jak umowa darowizny w rozumieniu przepisu art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego, a tylko takie darowizny doliczane są do spadku przy obliczaniu zachowku po myśli przepisu art. 993 Kodeksu cywilnego.”
Jak widać, zarówno nie można wykluczyć, że należy się Pani zachowek, jaki i temu zaprzeczyć. Do oceny, czy takie uprawnienie występuje, musiałaby Pani zdobyć numer księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości. Jeżeli to się Pani nie uda, jedyne, co Pani pozostanie, to założyć w sądzie sprawę o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu, przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza i dysponując postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, zwrócić się z zapytaniem do instytucji samorządowych, w których właściwości leżał niegdyś majątek ojca. Opłata sądowa od wniosku wynosi 105 zł, zaś sądem właściwym jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania ojca. Takie postępowanie może Pani także przeprowadzić przed notariuszem, wówczas koszt to około 700 zł.
Przekazanie majątku w formie darowizny
Pan Andrzej, samotny wdowiec, przekazał cały swój majątek – dom i gospodarstwo rolne – swojej siostrze w formie darowizny. Jego córka, z którą nie utrzymywał kontaktów, dowiedziała się o tym po jego śmierci. Dzięki wglądowi w księgę wieczystą, córka ustaliła, że majątek został przekazany jako darowizna. W związku z tym wytoczyła proces o zachowek, a sąd orzekł na jej korzyść, ponieważ darowizna dokonana na rzecz siostry ojca została doliczona do masy spadkowej.
Przekazanie majątku w formie umowy dożywocia
Pani Krystyna zawarła z bratem umowę dożywocia, w której zobowiązała się zapewnić mu opiekę i mieszkanie w zamian za przekazanie gospodarstwa rolnego. Po śmierci brata jego syn próbował dochodzić zachowku, ale sąd oddalił powództwo. Umowa dożywocia, jako odpłatna, nie podlegała zaliczeniu do masy spadkowej, a w związku z tym nie dawała prawa do zachowku.
Niejasności w formie przekazania majątku
Pan Roman zapisał gospodarstwo swojej siostrze, która opiekowała się nim w ostatnich latach życia, ale rodzina nie była pewna, czy był to zapis w formie darowizny czy dożywocia. Po jego śmierci córka, która nie miała kontaktu z ojcem, wystąpiła do sądu o stwierdzenie nabycia spadku. Dzięki temu uzyskała wgląd do dokumentacji notarialnej i ustaliła, że majątek został przekazany jako darowizna, co umożliwiło jej wystąpienie o zachowek.
Przekazanie majątku za życia, szczególnie między członkami rodziny, może rodzić wątpliwości co do prawa do zachowku. Kluczowe znaczenie ma ustalenie, czy było to przekazanie w formie darowizny, czy umowy dożywocia, ponieważ tylko darowizna jest uwzględniana przy obliczaniu zachowku. W przypadku wątpliwości warto ustalić numer księgi wieczystej i skonsultować sprawę z prawnikiem.
Potrzebujesz pomocy w ustaleniu prawa do zachowku lub sporządzeniu odpowiedniego pisma? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a nasi prawnicy udzielą Ci profesjonalnej porady.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 lipca 2006 roku sygn. akt. VI ACa 99/2006
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
